II. Dönem Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Ders Notları
E-posta (E-mail)
Bilgisayar ağlarının oluşturulma nedenlerinden biri, kişilerin bir yerden diğerine (hızlı ve güvenli bir şekilde) elektronik ortamda mektup gönderme ve haberleşme isteğidir. Eposta (e-mail, elektronik posta), bu amaçla kullanılan servislere verilen genel addır.
En çok kullanılar e-posta servisleri
gmail, hotmail, outlook, yandex, yahoo, mynet...........
Birisine bir mektup gönderildiğinde bu mektubun gideceği geçerli adres olmalıdır. Elektronik ortamda bu adres "e-mail (e-posta) adresi" olarak adlandırılır.
Elektronik posta adresleri kişiye özeldir. E-posta hesabı alırken kullanıcı adı ve şifre tanımlanır. Kullanıcı adı ve şifre girilmeden e-postaları kontrol etmek olanaksızdır. İnternet adreslerinde olduğu gibi elektronik posta adresleri yazılırken küçük harfler kullanılır ve Türkçeye özgü harfler kullanılmaz (ç,ğ,ı,ö,ş,ü).
Yazılım Çeşitleri
Yazılımlar, sistem yazılımı ve uygulama yazılımı olarak ikiye ayrılır.
a.Sistem Yazılımı
İşletim sistemi olarak da bilinir. Bilgisayardaki donanımları yöneten, çalışmasını denetleyen ve diğer tüm yazılımların çalışmasını sağlayan temel yazılımdır.
Örneğin sıklıkla duyduğumuz Windows bir işletim sistemidir.
b.Uygulama Yazılımı
Uygulamalar her zaman için işletim sistemi üzerine kurulurlar. İşletim sistemi yoksa uygulamalarda olmaz. Kullanıcıların belli başlı bazı işlemleri yapmalarını sağlayan yazılımlardır. (Word,Scratch, Skype, Winamp vb...) Örneğin müzik dinlemek, resim yapmak, yazı yazmak, internette gezinmek gibi.
Lisanslı Yazılımlar : Kullanım haklarını satın almış bir kişi ya da bir grup tarafından kullanılabilen ücretli yazılımdır. Örnek Microsoft Windows 10, Eset anti virüs vb
Ücretsiz Yazılımlar : İnternet üzerinden, ya da kullanıcı grupları aracılığı ile dağıtılan ve hiçbir ücret talep etmeyen yazılımdır. Örnek Skype, Google Chorme vb.
Demo Yazılımlar : Tanıtım programı. Geliştirme ya da pazarlama aşamasındaki bir programın yeteneklerini gösteren kısıtlı sürüm. Örnek Fifa 2007 demo
İşletim Sistemi Nedir?
İşletim sistemi bilgisayardaki tüm donanımların, yazılımların ve dosyaların yönetimini sağlayan en temel yazılımdır. İşletim Sistemi Olmazsa.. İşletim sistemi yüklü olmadan bilgisayar, tablet veya telefonumuzu kullanamayız.
İşletim Sistemi Nerelerde Kullanılır?
İşletim sistemleri bilgisayar, tablet, video oyun konsolları, cep telefonları, web sunucularında, arabalarda, beyaz eşyalarda hatta kol saatlerinin içinde bile yüklü olabilir.
Masaüstü İşletim Sistemleri Günümüz kişisel bilgisayarında çoğunlukla Windows, MacOS veya Linux işletim sistemleri kullanılır.
Mobil İşletim Sistemleri Cep telefonu ve tabletlerde ise Android, iOS ve Windows işletim sistemleri yaygın olarak kullanılır.
KLAVYE
Bilgisayarımızda yazı yazmak ve bilgisayarı kontrol etmek kullanılır. F ve Q olarak iki çeşittir. F ve Q klavye arasındaki fark, üzerlerindeki harf sıralamasının farklı olmasıdır.
Harf sıralamasında sol üstteki harf F ise F klavye, Q ise Q klavye olarak adlandırılır.
Türkçeye uygun olan klavye F klavye olmasına rağmen, yaygın olarak Q klavye kullanılmaktadır.
KLAVYE TUŞLARI
Space: Harflerin altında bulunan uzun tuştur. Boşluk bırakmaya yarar.
Enter: Enter tuşunun görevi programlara göre farklılık göstermektedir. Yazı yazarken yeni paragraf yapmak için kullanlır. Dosya seçiminde ise, dosyayı açmak için kullanılır. Pek çok programda ile onay vermek için kulanılır. (örneğin internette arama yaparken aradığımız metni yazdıktan sonra arama işlemini enter tuşuna basarak yapabiliriz.)
Caps Lock: Büyük harf küçük harf değişimini sağlar. Eğer büyük harflerde isek, sağ üst köşede bulunan Caps Lock ışığı yanar. Eğer ışık yanıyosa büyük harf, ışık sönükse küçük harfle yazı yazılır.
Shift: Tuşların üzerinde bulunan 2. karakterleri yazmak için kullanılır. Örneğin, küçük harflerle yazarken bir harfe shift tuşu ile beraber basarsak, büyük yazar. Üzerinde iki karakter bulunan tuşlara basıldığında sol alt tarafında bulunan karakter çıkar. Sol üstteki çıkarmak için tuşa shift ile beraber basılır.
ALT GR: Tuşların üzerinde bulunan 3. karakterleri çıkarmak için kullanılır.
Alt : Kısa yoldan programların menülerine ulaşmamızı sağlar.
Yön Tuşları: Yazı yazarken imleci aşağı, yukarı, sağa, sola götürmek için kullanılır.
Fonksiyon Tuşları: F1, F2, F3...F12'ye kadar uzanan tuşlardır. Programlara göre özel görevler alırlar. Örneğin F1 tuşu yardım, F2 isim değiştirme, Alt+F4 açık olan ekranı kapatma, F5 yenileme, F11 tam ekran yapma tuşlarıdır
Back Space (Geri Boşluk): Enter tuşunun üzerinde bulunur. İmlecin sol tarafında bulunan karakteri silemk için kullanılır.
Delete: İmlecin sağ tarafında bulunan karakteri silmek için kullanlır.
Home: İmleci satır başına götürür.
End: İmleci satır sonuna götürür.
ESC: İşlemi iptal etmek için kullanışır.
TAB: Yazı yazarken hizalama yapmak, masaüstü ekranında veya diğer programlarda ise bir sonraki seçime geçiş yapmak için kullanılır.
İNTERNET
İnternet, dünya üzerindeki bilgisayarların birbirine bağlanması sonucu oluşan bilgisayar ağıdır.
· Internet, insanların her geçen gün gittikçe artan "bilgiyi saklama/paylaşma ve ona kolayca ulaşma" istekleri sonrasında ortaya çıkmış bir teknolojidir.
· Bu teknoloji yardımıyla insanlar pek çok alandaki bilgilere kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir.
· Internet'i bu haliyle bir bilgi denizine, ya da büyükçe bir kütüphaneye benzetebiliriz.
· Günümüzde internet iletişim, bilgiye ulaşma, alışveriş, e-devlet, hizmet alımı alanlarında kullanılmaktadır. Gün geçtikçe internetin kullanıldığı alanlar artmaktadır. Bu nedenle, interneti doğru ve etkili kullanma gün geçtikçe daha da önemli hale gelmektedir.
İnternet Sitesi (Web Sitesi): Web sitesi, internet üzerinde bilgilerin paylaşıldığı ve diğer internet kullanıcılarının ulaşabildiği alanlardır. İnternet siteleri server adı verilen güçlü bilgisayarlarda bulunur. Siz bir web sitesine girdiğinizde, bilgisayarınız web sitesinin bulunduğu server ile iletişime geçerek telefon hatları üzerinde bilgeleri alır ve bilgisayarınız üzerinde görüntülenmesini sağlar.
Her internet sitesinin bir adresi bulunmaktadır. İnternet sitesi adresleri 4 bölümden oluşur.
Yukarıdaki tabloda, ülke eki bütün internet sitesi adreslerinde olmak zorunda değildir.
http:// ve www tüm web sitelerinde sabit olarak bulunur.
Site adı, her sitenin kendine ait bir adresi bulunur.
3. bölüm sitenin ne tür bir kuruma ait olduğunu belirten site uzantısıdır.
Site uzantısı sitenin ait olduğu kuruma göre değişir. Başlıca kullanılan site uzantıları şöyledir:
· .org Ticari olmayan organizasyonlar
· .net Internet'le ilgili kurumalar
· .edu Eğitimle ilgili kurumlar için kullanılır.
· .gov Devlete ait kurumlar
· .mil Askeri kurumları gösterir.
· .com Ticari firmalar
· .k12 ilk ve orta öğretim okulları
Örnek:
www.tsk.mil.tr Genelkurmay başkanlığı
tema.org.tr Tema Vakfı
www.dicle.edu.tr Dicle Üniversitesi
www.arcelik.com.tr Arçelik Firması
imkbhattathamidaytac.meb.k12.tr- okulumuzun sitesi
VİRÜSLER VE DİĞER ZARARLI YAZILIMLAR
Virüs Nedir?
Virüs, bilgisayarınıza girip dosya ya da verilerinize zarar verir, tahrif eder. Virüsler bilgisayarınızda verileri bozabilir hatta silebilir. Ayrıca kendilerini çoğaltabilirler (gerçek virüsler gibi). Bilgisayar virüsü pek çok zararlı yazılımdan çok daha tehlikelidir çünkü doğrudan dosyalarınıza ve verilerinize zarar verirler.
Virüsler genel olarak program, ses, video dosya ekleri ile bilgisayarınıza bulaşırlar. Ayrıca indirdiğiniz programların da içine gizlenmiş olabilirler. Bu yüzden güvenli sitelerden program indirmek bilgisayarınız için riskleri azaltır. Virüslerin iyi tarafı siz izin vermedikçe virüsler yayılamazlar. Çalıştırdığınız, indirdiğiniz programlara, açtığınız maillere dikkat ederek virüslerden korunabilirsiniz ama insan her zaman dikkatli olamıyor. Bu yüzden bir antivirüs programı (sahte olmayanından) kullanmakta fayda vardır.
Truva atı (Trojan) Nedir?
Truva atı bir virüs değildir. Gerçek bir uygulama gibi gözüken zararlı bir program türüdür. Trojan kendini çoğaltmaz ama virüs kadar yıkıcı olabilir. Truva atı bilgisayarınıza güvenlik açığı oluşturur ki bu da zararlı programların, kişilerin sisteminize girmesi için bir yol açar.
Bu şekilde kullanıcıların kişisel bilgileri çalınabilir. Yani aynı tarihteki Truva savaşındaki olduğu gibi normal bir program zannettiğiniz Truva Atı, sisteminize girer ve Grek askerlerinin ordunun girmesi için kale kapılarını içeriden açması gibi zararlı yazılımların, hackerların sisteminize girmesi için bir güvenlik açığı oluşturur.
Solucan (Worm) Nedir?
Solucanlar yerel sürücüde ya da ağda kendini tekrar tekrar kopyalayan bir programdır. Tek amacı sürekli kendini kopyalamaktır. Herhangi bir dosya ya da veriye zarar vermez ancak sürekli kopyalama yaparak sistemi meşgul eder ve performansı etkiler. Virüslerin aksine bir programa bulaşmaya ihtiyacı yoktur. İşletim sistemlerindeki açıklardan yararlanarak yayılırlar.
Adware Nedir?
Genel olarak Adware, herhangi bir program çalışırken reklam açan yazılımdır. Adware internette gezerken otomatik olarak bilgisayarınıza inebilir ve pop-up pencereleri ile görüntülenebilir. Kullanıcıları oldukça rahatsız eden Adware tipi uygulamalar çoğunlukla şirketlerce reklam amaçlı olarak kullanılırlar.
Casus Yazılım (Spyware) Nedir? Casus yazılım, kullanıcının izniyle veya izni dışında bilgisayara yüklenen ve kullanıcı, (önrneğin webde gezdiği sayfalar, vb.) ya da bilgisayar hakkında bilgi toplayıp bunları uzaktaki bir kullanıcıya gönderen bir program türüdür. Ayrıca bilgisayara zararlı yazılımlar indirip yükleyebilir. Adware gibi çalışır ama çoğunlukla kullanıcı başka bir program yüklerken onun bilgisi dışında, gizli bir biçimde yüklenir.
Spam Nedir?
Aynı mesajdan çok sayıda göndererek bir mail adresini, forumu vb. boğmaya spam yapmak adı veriliyor. Spamların çoğu reklam amaçlı oluyor ve kullanıcıların isteği dışında posta adreslerine gönderiliyor.
Virüs ve Zararlı Yazılımlardan Korunma
· Bilgisayarımıza anti virüs programı yüklenmelidir. Anti virüs programları virüsleri tanıyarak uyarı verir, bilgisayara zarar vermesini engeller.
· Flash belleklerimizi taktığımız bilgisayarların virüssüz olduğundan emin olmalıyız.
· İnternetten program veya dosya indirirken güvenilir siteleri kullanmalıyız.
· İnternette gezinirken şüpheli görünen sitelerden hemen çıkılmalı, hiçbir bağlantı tıklanmamalı.
BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE ETİK
Etik; doğruyla yanlışı, haklı ile haksızı,iyiyle kötüyü, adil ile adil olmayanı ayırt etmek ve doğru, haklı, iyi ve adil olduğuna inandığımız şeyleri yapmaktır.
Bilişim teknolojilerini kullanırken de günlük hayatımızda olduğu gibi uymamız gereken kurallar vardır. Günlük hayatımızda nasıl ki diğer insanlara karşı nazik olmamız gerekiyor, başkalarının eşyalarına izinsiz dokunma hakkına sahip değilsek, bilişim teknolojileri ürünlerini kullanırken de uymamız gereken bazı kurallar vardır. Bu kurallardan bazıları:
· Bilgisayarı başka insanlara zarar vermek için kullanma.
· Başka insanların bilgisayar çalışmalarına karıştırma.
· Başka insanların dosyalarını karıştırma.
· Bilgisayarı hırsızlık yapmak için kullanma.
· Bilgisayarı yalan bilgiyi yaymak için kullanılma
· Başka insanları rahatsız edici davranışlar göstermeme
· Bedelini ödemediğimiz yazılımı ve ürünleri kopyalamaya da kullanma.
· Başka insanların bilgisayar kaynaklarını izin almadan kullanma.
· Başka insanların entelektüel bilgilerini kendimize mal etme.
· Yazılan programın sosyal hayata etkilerine dikkat et.
· Bilgisayarı saygı duyulacak, hakkında bahsedilecek şeyler için kullan.
· Başkalarının özel bilgilerine saygılı olma
Telif hakkı Nedir?
Telif hakkı, herhangi bir bilgi veya düşünce ürününün kullanılması ve yayılması ile ilgili hakların, yasalarla belirli kişilere verilmesidir. Kısaca, orijinal bir yaratının kopyalanmasına veya kullanılmasına izin verme hakkıdır.
Telif hakkı, genellikle belirli bir süre için geçerlidir. Sembolü çember içinde bir "C" harfidir, © harfi üzerinde bulunduğu yaratının telif haklarının korunduğunu belirtir ve İngilizce "copyright" kelimesini ifade eder.
Telif hakkına en güzel örnek bilgisayar programlarıdır. Eğer bir program telif hakkı ile korunuyorsa ancak ücreti ödenip satın alınarak kullanılabilir. Bunun yanında internette bulunan bir resmi kullanırken dahi telif hakkı ile korunup korunmadığına dikkat etmemiz gerekiyor. Eğer resmin sahibi resmin kullanılmasına izin vermemişse, resmi kullanamayız.